Đó là câu hỏi và cũng là điều băn khoăn của nhiều hộ nông dân trồng cà phê ở Tây Nguyên.

Với những năm giá cà phê cao, các nhà khoa học khuyến cáo liều phân khoáng trung bình nên bón dao động từ 300-340 kg N; 80-100 kg P205 và 230-300 kg K20/ha cho cà phê vối, lượng phân này tương đương với 652-739 kg Ure; 500-625 kg super lân và 383-500 kg phân kali KCL/ha , để có năng suất bình quân từ 3,5-4,5 tấn cà phê nhân/ha trên các loại đất khác nhau.

Nhưng điều tra hàng trăm điểm trên 5 tỉnh Tây Nguyên thì nhiều bà con bón cao hơn mức này rất nhiều. Có trường hợp bón đến 460 kg N/ha tương đương với 1.000kg phân Ure/ha (20 bao phân Ure). Nghĩa là khi cà phê có giá thì bà con chỉ bón theo kinh nghiệm làm sao để có năng suất cà phê cao là được, không kể đến hiệu quả kinh tế và môi trường.

Song, hiện giá cà phê chỉ dao động từ 31.000 - 34.000 đ/kg, mức thấp nhất so với nhiều năm trước. Với mức giá này nhiều bà con bảo rằng "bỏ thì thương, vương thì tội". Thật vậy, với mức giá đó, nếu diện tích ít, lấy công gia đình để sản xuất thì cũng chỉ nằm trong phạm vi hòa vốn. Còn nếu phải thuê mướn nhân công thì khả năng thua lỗ là thực tế.

Vậy câu hỏi đặt ra là nên chăm sóc cà phê, trong đó việc bón phân như thế nào để vẫn có thể có lời mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của cây khi giá cà phê trở lại như những năm bình thường.

Với câu hỏi này, Bình Điền xin được đóng góp một số cách bón phân như sau. Bà con nên chia thực trạng nương cà phê ra hai loại:

1- Loại các nương cà phê đã kịp trồng xen vào một số loại cây ăn trái như sầu riêng, bơ, điều, hồ tiêu hay chôm chôm và tuổi cà phê còn đang ở mức sung sức thì sẽ có chế độ chăm sóc và bón phân như những năm bình thường.

Vì với công thức này thì số cây cà phê chỉ còn lại khoảng 600-700 cây/ha chứ không phải 1.100 hay 1.200 cây /ha. Nhưng thay vào đó bà con có hàng trăm cây ăn trái có giá trị khác. Và khi bà con bón phân cho cà phê thì một số cây xen cũng được hưởng lợi. Ngược lại bón phân cho cây xen thì cà phê cũng được hưởng lợi.

Với mô hình này ngoài sử dụng thân lá cà phê hay cây xen vùi lại cho đất bà con nên bón khoảng 500 kg/ha phân Đầu Trâu tốt đất (còn gọi là Đầu Trâu bón lót, chứa nhiều trung và vi lượng, có tác dụng phục hồi cải tạo đất sau nhiều năm bón phân mất cân đối), bón vào đầu mùa khô, thay một lần bón Đầu Trâu mùa khô. Sau đó bón 1 lần phân Đầu Trâu mùa khô khoảng 250-300 kg/ha. Còn lại bón 3 đợt phân Đầu Trâu cho mùa mưa khác.

Đợt 1 dùng Đầu Trâu 16-16-8+6S-TE, liều bón 300-350 kg/ha cho các loại cây trong vườn; đợt 2 cũng dùng loại phân này, liều lượng cũng tương đương với đợt 1; đợt 3 vào cuối mùa mưa, khoảng giữa tháng 10, dùng Đầu Trâu 16-8-16-13S+TE. Liều bón 350-400 kg để vừa nuôi hạt vừa bồi dưỡng cây chuyển sang mùa khô.

2 - Loại các nương cà phê thuần vừa mới chuyển đổi hay chưa chuyển đổi nhưng tuổi cây còn sung sức. Loại vườn này, bà con nào có điều kiện cũng nên tính chuyện trồng xen các cây ăn trái hay tiêu vào vườn, nhưng chưa có điều kiện làm được thì cũng vẫn phải bón phân cho cà phê nhưng liều lượng có tiết giảm xuống.

Với phân Đầu Trâu tốt đất bà con chỉ cần bón 300-400 kg/ha, loại phân Đầu Trâu mùa khô bà con chỉ bón 250-300 kg/ha. Loại phân Đầu Trâu mùa mưa cũng vẫn nên bón 3 đợt, đợt 1 bón 200-300 kg/ha, đợt 2 cũng dùng phân Đầu Trâu cùng loại như vườn đã xen canh, liều bón 250-300 kg/ha, và đợt 3 bón 250-300 kh/ha là vừa. Mức phân trên nếu mưa thuận gió hòa bà con vẫn thu hoạch được 3,5-4,5 tấn cà phê nhân/ha.

Nếu bán giá 32.000-34.000đ/kg bà con vẫn thu được 112-160 triệu/ha, trừ chi phí sản xuất vẫn còn có lời tạm chấp nhận được. Nhưng điều quan trọng là duy trì được độ phì nhiêu của đất và sức khỏe cây cà phên để khi giá cà phê tăng trở lại ta vẫn sẵn sàng đầu tư để bù lại.

Nếu bỏ bê chăm sóc kém thì thiệt hại sẽ nhiều hơn. Vì cà phê là hàng thức uống cao cấp và thiết yếu. Nhưng số nước có thể trồng và cung cấp cà phê thì không tăng trong lúc đó nhu cầu khách hàng sử dụng thức uống này thì ngày càng sành điệu hơn và cũng ngày càng tăng cao hơn.