Hiện tượng vàng lá, rụng quả cà phê thường xuất hiện trong mùa mưa có liên quan đến thời tiết, khí hậu và các loại sâu bệnh hại phát sinh từ đất làm ảnh hưởng đến hệ thống rễ của cây. Việc xác định đúng nguyên nhân của vấn đề này để có biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả sẽ góp phần đảm bảo sản xuất cà phê bền vững.

1. Vàng lá, rụng trái do ảnh hưởng của các yếu tố thời tiết bất thuận trong mùa mưa

(i)Do nắng hạn kéo dài trong mùa mưa

Trong mùa mưa, cây cà phê cần rất nhiều dinh dưỡng để phát triển hệ cành dự trữ cho vụ sau, cho việc tăng thể tích quả và tích lũy chất khô của hạt cà phê nhân. Nếu trong mùa mưa có thời kỳ nắng hạn dài, độ ẩm đất thấp, cây không hút được dinh dưỡng để đáp ứng cho nhu cầu của cây nên lá sẽ bị vàng và rụng trái non.

Bón phân cho cà phê đầy đủ và cân đối các yếu tố đa, trung lượng phù hợp với giai đoạn sinh lý và tưới nước đảm bảo độ ẩm thích hợp giúp rễ hút được dinh dưỡng cung cấp cho cây; hoặc có thể bổ sung dinh dưỡng cho cây bằng cách phun qua lá các sản phẩm chứa đầy đủ dinh dưỡng đáp ứng cho yêu cầu của cây trong giai đoạn này, yêu cầu phun ít nhất 2 – 3 lần cách nhau 15 – 20 ngày; sau đó bón phân vào đất để cung cấp dinh dưỡng cho cây một cách ổn định và lâu dài.

(ii)Do mưa kéo dài

Trong mùa mưa, nếu gặp phải số ngày mưa kéo dài, đất luôn ở trạng thái thừa ẩm, rễ cây bị thiếu o xy thì cây cà phê sẽ không hút được dinh dưỡng, vì vậy cây sẽ dễ xuất hiện triệu chứng vàng lá, đặc biệt là vàng lá do thiếu đạm, gây rụng trái

Bón phân đa, trung lượng cho cà phê ngay sau khi dứt mưa và đất đã đảm bảo độ ẩm phù hợp giúp cho rễ cà phê thực hiện được chức năng hút dinh dưỡng tốt. Lượng phân bón bằng 50 % so với bình thường; sau đó khoảng 15 – 20 ngày bón thêm 50 % lượng phân còn lại của đợt bón theo khuyến cáo; hoặc có thể bổ sung dinh dưỡng  cho cây bằng cách phun qua lá các sản phẩm chứa đầy đủ dinh dưỡng đáp ứng cho yêu cầu của cây trong giai đoạn này, yêu cầu phun ít nhất 2 lần cách nhau 15 – 20 ngày, sau đó bón phân vào đất.

2. Vàng lá, rụng quả do cây cà phê bị bệnh thối rễ

Cây cà phê bị bệnh thối rễ thường xuất hiện triệu chứng vàng lá (do thiếu đạm hoặc lân hoặc ma giê tùy vào giai đoạn và nhu cầu của cây cà phê đối với từng nguyên tố dinh dưỡng). Thông thường cây cà phê bị bệnh thối rễ (do tuyến trùng và nấm gây ra) thì cây không hút được dinh dưỡng đầy đủ, đặc biệt là đạm nên biểu hiện lá cà phê bị vàng trên toàn cây là điển hình, trái non bị rụng nhiều. Nếu bộ rễ bị bệnh nặng thì cây bị vàng lá rất nhanh, sinh trưởng chậm lại và có thể bị chết.

Cần tập trung phòng trừ bệnh thối rễ là ưu tiên hàng đầu. Nếu bị nhẹ thì dùng các loại thuốc trừ tuyến trùng và nấm theo khuyến cáo. Sau khi cây hồi phục, bệnh đã được kiểm soát thì mới có thể bón phân cho cây với liều lượng tăng dần từ thấp đến cao. Không được bón lượng phân hóa học với liều cao vì rễ cây cà phê có nguy cơ  gia tăng mức độ thối, do vậy làm cho cây bị vàng lá nặng hơn, không hút được dinh dưỡng và dễ bị chết. Trong giai đoạn này cần ưu tiên sử dụng phân bón lá để cung cấp dinh dưỡng cho cây cà phê nhằm giúp cây hồi phục và tăng khả năng chống chịu với bệnh hại. Phân bón lá được phun định kỳ 10 – 15 ngày 1 lần, ít nhất 3 – 4 lần cho đến khi cây cà phê hồi phục trở lại.

3.Hiện tượng cây cà phê bị vàng lá, rụng quả sau khi bón phân hóa học

Một số vườn cà phê hiện nay đã bị bệnh thối rễ do tuyến trùng và nấm gây ra, song ở mức độ nhẹ, chưa biểu hiện triệu chứng vàng lá trên cây nên vườn cà phê vẫn có thể được xem là bình thường (xanh, ra hoa, đậu quả….). Cây bị bệnh ở mức độ nhẹ, tỷ lệ rễ tơ bị tổn thương là không đáng kể nên vẫn có thể hút được dinh dưỡng cung cấp cho cây cà phê. Vào giai đoạn mùa mưa, do nhu cầu dinh dưỡng của cây cà phê cao nên nông dân thường có xu hướng bón phân với lượng khá cao để đáp ứng cho nhu cầu dinh dưỡng của cây nhằm mục đích tăng khả năng phát sinh cành thứ cấp dự trữ năng suất cho vụ sau, hạn chế rụng quả và tăng khối lượng hạt cà phê nhân. Tuy nhiên do vườn cà phê đã dắt đầu bị bệnh vàng lá do thối rễ gây nên (mức độ nhẹ); hệ rễ hút của cây cà phê đã bị tổn thương khi tiếp xúc với lượng phân hóa học cao trong đất sẽ dẫn đến tình trạng rễ bị thối với tốc độ nhanh hơn, mức độ nặng hơn, hậu quả là cây không hút được dưỡng đầy đủ để đáp ứng cho nhu cầu của cây, dẫn đến cây bị vàng rất nhanh trên đồng ruộng sau khi bón phân và trái bị rụng rất nhiều.

Ngoài ra, có trường hợp vườn cà phê đã bị vàng lá do bị bệnh thối rễ, song chủ vườn nghĩ rằng vườn cây bị thiếu dinh dưỡng nên đã bón nhiều phân vô cơ nhằm mục đích giúp vườn cây hồi phục, song lại xảy ra tình trạng ngược lại; vườn cây bị vàng ở mức độ nặng hơn, trái bị rụng ngày càng nhiều hơn do việc bón phân vào vùng rễ đã làm tăng mức độ tổn thương của hệ rễ cây cà phê, rễ tơ bị thối nhiều hơn nên cây không có khả năng hút dinh dưỡng để đáp ứng cho yêu cầu sinh trưởng, phát triển.

Giải pháp phòng ngừa hiện tượng vườn cà phê bị vàng lá sau khi bón phân hóa học

- Cần kiểm tra, đánh giá thường xuyên nguy cơ vườn cà phê bị bệnh thối rễ gây vàng lá. Nếu vườn cà phê bình thường, hệ rễ phát triển tốt thì việc bón phân vô cơ cho cây cà phê thực hiện theo quy trình.

- Nếu vườn cà phê bị bệnh thối rễ ở mức độ nhẹ, triệu chứng vàng lá chưa thể hiện rõ hoặc mới thể hiện với tỷ lệ lá bị vàng từ 3 – 5 % thì cần ưu tiên biện pháp xử lý phòng trừ bệnh thối rễ cà phê kết hợp với việc cung cấp dinh dưỡng qua lá. Bón phân hóa học cho cây cà phê nhiều lần với lượng từ thấp đến cao dần; mỗi lần cách nhau khoảng 20 – 25 ngày. Tuyệt đối không bón bón hóa học cho vườn cà phê bị bệnh thối rễ vàng lá với liều cao.

Đối với cây cà phê bị bệnh thối rễ nặng, cây vàng lá, rụng lá thì phải nhổ bỏ, xử lý đất để trồng lại.

Khuyến cáo Quy trình bón phân cho cà phê kinh doanh trong mùa mưa

(i)    Trong điều kiện bình thường

Đầu mùa mưa có thể sử dụng loại phân bón NPK Đầu Trâu Tăng trưởng của Bình Điền với lượng bón từ 600 – 800 kg/ha/lần; giữa và cuối mùa mưa bón một trong các loại phân bón NPK Bình Điền như Đầu Trâu Mùa Mưa hoặc Đầu Trâu Chắc hạt với lượng bón từ 600 – 800 kg/ha/lần…

(ii)    Trong điều kiện thời tiết bất thuận (nắng hạn, mưa dầm hoặc vườn cây bị bệnh rễ)

Tăng cường sử dụng các loại phân bón lá cao cấp của Công ty CP Bình Điền – MeKong như Đầu Trâu MK Vi lượng Cà phê MK-FaViGa, phun từ 2 đến 4 lần, cách nhau khoảng 10 – 20 ngày, kết hợp với bón các loại phân NPK Bình Điền giữa và cuối mùa mưa như trên.

Lưu ý lượng phân bón cho mỗi lần giảm so với khuyến cáo và tăng số lần bón để giúp cây hút dinh dưỡng tốt hơn và tăng hiệu quả sử dụng phân bón.